Adli Yargı

28 Mar, 2024

Kişilerin özel hukuk (şahıs, aile, miras, eşya, borçlar ve ticaret hukuku) ilişkilerinde yaşadıkları hukuki sorunların çözüm yeri genel olarak adli yargı yerleridir. Adli yargıda ilk derece mahkemeleri yanında, ayrı kanunla kurulmuş özel mahkemeler ve yine kanunla kabul edilen fakat henüz fiilen çalışmaya başlamayan bölge adliye mahkemeleri faaliyet gösterir.

Temyiz mahkemesi Yargıtay‘dır. Sulh hukuk mahkemelerinin görevleri HMK ve bazı kanunlarda gösterilmiştir. Kat Mülkiyeti Yasası’ndan kaynaklanan uyuşmazlıklar, mirasçılık belgesinin alınması, tahliye davası, paydaşlığın giderilmesi davası, vesayet ve kayyım davaları, terekede ihtiyati tedbirler, mirasın reddi, miras şirketine mümessil atanmasına ilişkin davalar, mirasçılık belgesinin iptali, mirasta defter tutulması, kira tespiti ve kira bedelinin arttırımı davaları, delil tespit istemi, alacak, maddi ve manevi tazminat davaları ve tevdi mahalli tayini (ödeme yeri belirlenmesi), Sulh Hukuk Mahkemeleri'nin görevidir. Ayrıca miktar bakımından kendi görevine giren ticari davaları da çözmeye yetkili ve görevlidirler.

Asliye Mahkemeleri, sözcük olarak “asıl hukuk mahkemeleri”nden gelir. Öyle ki, Sulh Hukuk Mahkemesi ile özel mahkemelerin görevlerine giren işler dışında kalan tüm işler asliye mahkemelerinde görülür. Asliye Mahkemeleri, Asliye Hukuk ve Ticaret Mahkemesi olarak ikiye ayrılır. Asliye Ticaret Mahkemeleri, Asliye Hukuk Mahkemeleri'nin görevine giren ticari davaların çözümlendiği mahkemelerdir. TTK’nın 4.maddesi uyarınca “her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın, bu kanunda, Türk Medenî Kanunu'nun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki 962 ilâ 969 uncu maddelerinde, 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun mal varlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203, rekabet yasağına ilişkin 444 ve 447, yayın sözleşmesine dair 487 ilâ 501, kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen 515 ilâ 519, komisyon sözleşmesine ilişkin 532 ilâ 545, ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan 547 ilâ 554, havale hakkındaki 555 ilâ 560, saklama sözleşmelerini düzenleyen 561 ilâ 580 inci maddelerinde, Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta, Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde, Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları, ticari dava ve ticari nitelikte çekişmesiz yargı işi sayılır.” Ne var ki, TTK Madde 5’te yapılan değişiklik uyarınca asliye hukuk mahkemeleriyle aralarında artık iş bölümü değil, görev ilişkisi vardır. Asliye ticaret mahkemesinin görev alanı dışında kalan tüm uyuşmazlıklar Asliye Hukuk Mahkemeleri‘nde görülür. Örneğin; tapu veya nüfus kayıtlarında isim düzeltme ve değiştirme, yaş düzeltme, kazai rüşt davaları, tenkis ve mirasta iade davası, muvazaa nedeniyle tapu iptal davası, vasiyetnamenin iptali davası, men’i müdahale (el atmanın önlenmesi) davası, tapu iptali ve tescili davaları, şuf’a davası, geçit hakkı davası, ecrimisil davası, alacak maddi ve manevi tazminat davaları, tezyid-i (bedel arttırımı) davası, tespit davası, şirket kararları hakkında ortaklar adına açılacak dava, kooperatif üyeliğinden çıkarma kararının iptaline ilişkin dava, tenfiz ve tanıma davaları, zayi ve kambiyo senedi iptali davaları asliye mahkemelerinde görülür.

Özel Mahkemeler

Kadastro mahkemeleri, iş mahkemeleri, icra mahkemeleri, tüketici mahkemeleri, fikri ve sınai haklar hukuk mahkemeleri, aile mahkemeleri ve denizcilik mahkemeleridir.

Kadastro Mahkemeleri, 3402 sayılı Kadastro Kanunu ile kurulmuş olan ve kadastro ile ilgili uyuşmazlıkları çözümleyen mahkemelerdir. Genel mahkemelerden farklı bir usul uygulanır. İş Mahkemeleri, 5521 sayılı kanunla iş uyuşmazlıklarında ve iş hukukundan doğan dava ve işlere bakmak ve bu uyuşmazlıkları çözmek üzere kurulmuştur. İş mahkemeleri, iş kanunu, sendikalar kanunu, toplu iş sözleşmesi, grev ve lokal kanunundan doğan ve SGK ile sigortalılar arasında çıkan uyuşmazlıklara bakar. İcra Mahkemeleri, icra ve iflas hukukuna ilişkin uyuşmazlıkları çözmek amacıyla kurulan bu mahkemeler, en başta icra ve iflas dairelerinin işlemlerine karşı yapılan itiraz ve şikayetleri çözüme bağlar. Tüketici Mahkemeleri, 4077 sayılı tüketicinin korunması hakkındaki kanun ile bu kanunun uygulanması sonucunda çıkacak her türlü uyuşmazlığın çözümlenmesi amacıyla kurulmuşlardır. Tüketiciler ve tüketici örgütleri bu mahkemelerde dava açabilir. Ayrıca, açılacak davalar her türlü resmi harçtan muaftır. Denizcilik ve İhtisas Mahkemeleri, deniz ticaretine ilişkin uyuşmazlıklara bakmak üzere kurulmuştur. Yargı alanı İstanbul il sınırları olarak belirlenmiştir. Ancak başka il ve ilçelerde de kurulabilir. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri, fikir ve sanat eserleri kanununda düzenlenen hukuki ilişkilerden doğan davalar ile patent ve faydalı model taklitleriyle, tasarım taklitleriyle, marka taklitleriyle ve bunların iptaliyle ilgili davalara bakar. Ticaret unvanı iptali ve haksız rekabet davalarına da bakmakla görevlidir.

Aile Mahkemeleri, 4787 sayılı Aile Mahkemelerini kuruluş, görev ve yargılama usullerine dair kanunla aile hukukundan doğan dava ve işlerin bakılması amacıyla kurulmuştur. Buna göre nişanlanma, evlenme, boşanma, mal rejimleriyle ilgili uyuşmazlıklar, soy bağına ilişkin uyuşmazlıklar (babalık davası, tanıma, evlat edinme) ile aile ile ilgili uyuşmazlıklar (nafaka, aile malları) aile mahkemelerinin görevi kapsamındadır. Ayrıca, milletlerarası özel hukuk ve usul hukuku hakkındaki kanuna göre aile hukukuna ilişkin yabancı mahkeme kararlarının tanıma ve tenfizine de bakar. Her aile mahkemesinde tercihen evli ve çocuk sahibi, 30 yaşını doldurmuş ve lisansüstü eğitim yapmış psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı bulunur. Aile mahkemeleri her il ve nüfusu 100,000’in üzerinde olan her ilçede kurulur. Adli yargı da dahil olmak üzere birçok alanda çalışıyoruz. Her türlü hukuksal sorununuzun çözümü için bize ulaşın.